Okul kayıt parası, her eğitim dönemi başında velilerin en çok karşılaştığı ve tartıştığı konulardan biridir. Devlet okullarında eğitimin ücretsiz olması Anayasa ile güvence altına alınmışken, bazı kurumların kayıt sırasında “bağış” adı altında yüksek tutarlar talep etmesi ciddi bir hukuki sorun yaratmaktadır. Veliler açısından zorunlu bir ödeme gibi dayatılan bu talepler, çoğu zaman haraç benzeri uygulamalar olarak görülmekte ve kamuoyunda haklı tepkilere yol açmaktadır.
Oysa eğitim hakkı, yalnızca bireylerin gelişimi için değil, toplumun eşitlik ve adalet temelinde ilerlemesi için de vazgeçilmezdir. Anayasa ve uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınan bu hak, devlet tarafından ücretsiz olarak sağlanmalıdır. Bu nedenle, “okul kayıt parası” adı altında velilerden para istenmesi hem hukuka aykırı hem de eğitim hakkının özüne zarar veren bir uygulamadır.
Avukat Ümit Çelebi olarak bu yazımızda; okul kayıt parası gerçekten yasal mı, bağış ile zorunlu ödeme arasındaki fark nedir ve veliler haklarını nasıl koruyabilir? sorularını detaylı şekilde ele alacağız.
Okul Kayıt Parası Yasal mı? Hukuki Çerçevede Gerçekler
Eğitim hakkı, yalnızca Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda değil; Birleşmiş Milletler, UNESCO, Avrupa Konseyi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi gibi birçok uluslararası belgede de güvence altına alınmıştır. Bu belgelerde ilköğretimin herkes için zorunlu ve parasız olması gerektiği açıkça belirtilmektedir.
Türk hukukunda da bu yükümlülük açıkça düzenlenmiştir:
- Anayasa’nın 42. maddesi: İlköğretim, kız ve erkek tüm vatandaşlar için zorunlu ve devlet okullarında ücretsizdir.
- İlköğretim ve Eğitim Kanunu’nun 2. maddesi: Eğitim çağındaki her çocuk için ilköğretim zorunludur ve devlet okullarında ücretsizdir.
Dolayısıyla, velilerden “okul kayıt parası” adı altında para talep edilmesi, hukuki açıdan açıkça kanuna aykırıdır.
Okul Kayıt Parası “Bağış” Adı Altında Nasıl Alınıyor?
Okul yönetimlerinin dayandığı nokta, Okul-Aile Birliği Yönetmeliği’dir. Bu yönetmelikte okul aile birliklerinin ayni ve nakdi bağış kabul edebileceği, kayıt tutabileceği ve etkinlikler düzenleyebileceği belirtilmiştir. Ancak kritik nokta şudur: Bu bağışların gönüllülük esasına dayanması gerekir.
- Yönetmeliğin 13. maddesi, okul aile birliklerinin velilerle iş birliği yapabileceğini söyler ama bu yalnızca gönüllü katılım ile mümkündür.
- Yönetmeliğin 15. maddesi, açıkça “okul aile birliği velileri bağış yapmaya zorlayamaz” demektedir.
Buna rağmen bazı okul yönetimleri kayıt sırasında velileri psikolojik baskı altına almakta, “çocuğunuzun kaydını yapamayız” gibi tehditlerde bulunmakta ve bağışı fiilen zorunlu hale getirmektedir. Bu ise kanunsuz bir dayatmadır.
Okul Kayıt Parası Talep Eden Yönetimler Hukuka Aykırı Davranıyor!
Velilerden kayıt sırasında zorla para talep edilmesi;
- Sosyal devlet ilkesine,
- Eğitimde fırsat eşitliğine,
- Anayasal düzenlemelere,
- Uluslararası sözleşmelere
aykırıdır.
Bu tür uygulamalar yalnızca etik dışı değil, aynı zamanda yasal işlem gerektiren fiillerdir. Çünkü eğitim hakkını engelleyen her uygulama, doğrudan insan hakkı ihlali anlamına gelir.
Kayıt Parası İstendiğinde Veliler Ne Yapmalı? (Adım Adım Rehber)
1) İlk İlke: “Ödemeyin, Belgeleyin”
- Hiçbir ödeme yapmayın. Elden, IBAN’a ya da POS üzerinden “kayıt şartı” gibi sunulan ödemeleri kabul etmeyin.
- Tüm iletişimi yazılılaştırın. Görüşmeleri e-posta/SMS/WhatsApp üzerinden yürütün; telefonla yapılan görüşmelerin özetini e-postayla teyit edin.
- Delil toplayın. Yazışmaların ekran görüntüsü, afiş/duyuru fotoğrafları, makbuz örnekleri, veli tanıkları. (Kişisel verileri koruyun; kanuna aykırı ses/görüntü kaydı almayın.)
- Makbuz dayatılıyorsa: “Bağış zorunlu mu?” diye yazılı sorun. “Evet” denirse, bu yanıt hukuka aykırılığı ispatlayan delildir.
2) Okul İdaresine Yazılı İhtar (Resmî Kayıt Altına Alma)
- Okul müdürlüğüne ıslak imzalı veya e-postalı bir ihtar/metin iletin:
- “Devlet okullarında eğitim ücretsizdir; okul kayıt parası talebi hukuka aykırıdır. Çocuğumun kaydının derhal yapılmasını talep ederim.”
- Cevap süresi isteyin (ör. 3 iş günü).
- Dilekçenin “alındı” kaşeli nüshasını saklayın veya gönderdiğiniz e-postanın teslim/okunma kayıtlarını kaydedin.
Örnek kısa metin (okul müdürlüğüne):
“Sayın Müdürlük, Anayasa m.42 ve ilgili mevzuat gereği devlet okullarında eğitim ücretsizdir. Kayıt işleminin ‘bağış’ adı altında okul kayıt parası ödemesine bağlanması hukuka aykırıdır. Çocuğum …/…/… tarihinde okula kayda uygundur; kaydının derhal ve şartsız yapılmasını talep ederim. Aksi hâlde idari ve yargısal yollara başvuracağımı bildiririm.”
3) İlçe/İl Millî Eğitim Müdürlüğüne Resmî Şikâyet
- Okulun tutumunu dilekçeyle İlçe MEM’e bildirin. Ekler: yazışmalar, görseller, varsa makbuz/istenen meblağ notu, veli tanık listesi.
- Dilekçeyi elden tutanakla verin veya e-Devlet/CİMER üzerinden iletin.
- İlçe/İl MEM’in yanıtı gecikirse, başvuruyu İl MEM ve MEB Teftiş birimine escalate edin.
Örnek başlık:
“Devlet Okulunda ‘Bağış’ Adı Altında Okul Kayıt Parası Zorlaması – Soruşturma ve Gereğinin Yapılması Talebi”
4) CİMER / MEB İletişim Hattı Üzerinden Bildirim
- Olayı net, kronolojik ve belgelere referans vererek yazın.
- Talep kısmında “Soruşturma açılması, hukuka aykırı para talebinin durdurulması, kaydın şartsız yapılması”nı açıkça isteyin.
- Cevap geldikçe her yanıtı dosyanıza ekleyin.
5) Kayıt İşleminin Usulüne Uygun Yürütülmesi (Engellenirse)
- Adrese dayalı yerleştirme ve e-Kayıt süreçlerine atıf yapın; ikametgâh belgesi/öğrenci bilgileri ile başvurunuzun usulüne uygun olduğunu yazılı bildirin.
- “Kayıt olmaz” denirse: Yazılı gerekçe isteyin. “Bağış yoksa kayıt yok” gibi bir cümle, davada altın değerinde delildir.
- Kayıt yine yapılmazsa: İdari yargıda yürütmenin durdurulması talepli dava, hızlı koruma sağlar.
6) Yargısal Yol: Ceza ve İdari Yargı
- Ceza yönü (Cumhuriyet Başsavcılığı):
- Olayın niteliğine göre tehdit (TCK 106), şantaj (TCK 107), görevi kötüye kullanma (TCK 257), kamu görevlisi söz konusuysa irtikap (TCK 250) gibi suçlar bakımından suç duyurusu yapılabilir.
- Suç duyurusunda olay yeri-zamanı, sorumlular, istenen meblağ, kayıt tehdidi, deliller ve tanıklar açıkça yazılmalıdır.
- İdari yargı (İdare Mahkemesi):
- İdarenin açık/örtülü ret işleminin iptali ve yürütmenin durdurulması talep edilir.
- Zorla tahsil edilen bedeller için iade (yersiz tahsilat/haksız zenginleşme) ve manevi tazminat talepleri gündeme gelebilir.
7) Zorla Ödeme Yapıldıysa: İade ve Tazminat
- “Gönüllü bağış” değil, kayıt şartı olarak alındığına ilişkin delillerle, okul/okul-aile birliği/ilgili kamu idaresine iade talebi yapın.
- İade sağlanmazsa, idari yargı yoluyla yersiz tahsilatın iadesini; gerekiyorsa tam yargı davası ile maddi-manevi tazminatı talep edin.
- Ödeme dekontu/makbuz, yazışmalar ve tanıklar kritik delildir.
8) Toplu Veli Hareketi ve Etik Çerçeve
- Toplu dilekçeler etkili olabilir; ancak her veli kendi başvurusunu da ayrı yapmalıdır (delil bireyselleşir).
- Okulun gerçek ihtiyaçlarına gönüllü destek vermek isteyenler, yalnızca resmî makbuz karşılığında ve kayıt şartına bağlanmadan bağış yapmalıdır.
9) Zaman Yönetimi ve Süreler (Pratik)
- Kurumlara yapılan başvurulara makul süre içinde yanıt gelmezse “zımnî ret” söz konusu olabilir; bu durumda yasal süreler içinde idari dava açma hakkınız doğar.
- CİMER başvurularında tipik cevap süresi öngörülür; yanıtsızlık halinde kaydı ve başvuru numarasını dava dosyanıza ekleyin.
- Süre yönetimi teknik bir konudur; bir avukatla erken aşamada çalışmak hak kaybını önler.
Örnek Dilekçe Taslakları
A) Okul Müdürlüğüne İhtar (Kısa)
… / … / 20…
… Okulu Müdürlüğüne
Konu: Hukuka aykırı “okul kayıt parası” talebinin reddi ve kaydın şartsız yapılması talebi
Anayasa m.42 ve ilgili mevzuat gereği devlet okullarında eğitim ücretsizdir. Çocuğum … (Ad Soyad, T.C., sınıf/seviye) için kaydın “bağış/okul kayıt parası” şartına bağlanması hukuka aykırıdır.
Kayıt işleminin derhal ve şartsız yapılmasını, aksi hâlde idari ve yargısal yollara başvuracağımı bildiririm.
Ad-Soyad / İmza
İletişim: …
Ekler: (varsa yazışma ekran görüntüleri vb.)
B) İlçe MEM’e Şikâyet (Özet)
… / … / 20…
… İlçe Millî Eğitim Müdürlüğüne
Konu: … Okulu’nda “okul kayıt parası”/bağış zorlaması hakkında şikâyet ve soruşturma talebi
… Okulu’nda kayıt süreci, “bağış” adı altında zorunlu ödemeye bağlanmıştır. Eklerde sunduğum yazışma/duyuru/mesajlarda bu talep açıktır.
Anayasa m.42, İlköğretim ve Eğitim Kanunu m.2 ve Okul-Aile Birliği Yönetmeliği m.13-15 gereği bu uygulama hukuka aykırıdır.
Sorumlular hakkında soruşturma açılmasını, uygulamanın derhâl sonlandırılmasını ve çocuğumun kaydının şartsız yapılmasını arz ederim.
Ad-Soyad / İmza
Adres-İletişim
Ekler: (deliller listesi)
C) Savcılığa Suç Duyurusu (Kısa Çerçeve)
… Cumhuriyet Başsavcılığına
Konu: Devlet okulunda “okul kayıt parası” zorlaması hakkında suç duyurusu
Şüpheli(ler): (varsa ad/unvan)
Suç: Tehdit (TCK 106), Şantaj (TCK 107), Görevi Kötüye Kullanma (TCK 257) ve ilgili diğer suçlar
Olay: … Okulu’nda çocuğumun kaydı, “bağış/okul kayıt parası” ödemesine bağlanmıştır. … tarihlerindeki yazışmalar ve görüşmelerde ödeme yapmazsam kayıt yapılmayacağı bildirilmiştir.
Deliller: Yazışma ekran görüntüleri, duyuru görselleri, tanık listesi (…).
Soruşturma yapılarak kamu davası açılmasını arz ederim.
Ad-Soyad / İmza
Adres-İletişim
Ekler: (deliller)
Okul Kayıt Parası İhlali Bir İnsan Hakkı İhlalidir!
Anayasa’nın 42. maddesi açıkça “Devlet okullarında eğitim parasızdır” demektedir. Buna rağmen kayıt parası talep edilmesi;
- Çocuğun eğitim hakkını engellemekte,
- Velilerin ekonomik özgürlüğünü kısıtlamakta,
- Hukuka ve toplumun etik değerlerine aykırı bir tablo ortaya çıkarmaktadır.
Bu durum yalnızca velilerin bireysel değil, aynı zamanda toplumsal bir hak kaybıdır.
Okul Kayıt Parası Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Okul kayıt parası konusunda velilerin kafasında pek çok soru işareti bulunuyor. Özellikle “bağış” adı altında istenen yüksek tutarlar, yasal mı değil mi sorusunu gündeme getiriyor. Aşağıda velilerin en çok merak ettiği 10 soruyu ve hukuki açıdan yanıtlarını bulabilirsiniz.
Aklınıza takılan bir yer olursa Avukat Ümit Çelebi’ye ‘buraya tıklayarak’ ulaşabilir ve sorularınızı sorabilirsiniz.
1. Okul kayıt parası yasal mı?
Hayır. Türk Anayasası’nın 42. maddesi ve ilgili kanunlara göre devlet okullarında eğitim ücretsizdir. Okul kayıt parası talep edilmesi hukuka aykırıdır.
2. Bağış adı altında alınan kayıt parası zorunlu mu?
Hayır. Bağış yalnızca gönüllülük esasına dayanır. Hiçbir veli bağış yapmaya zorlanamaz.
3. Kayıt parası ödemeyen velinin çocuğu okula kaydedilir mi?
Evet. Çocuğunuzun kaydı engellenemez. Kayıt parası ödememek çocuğun eğitim hakkını ortadan kaldırmaz.
4. Okul aile birliği bağışı zorunlu mudur?
Hayır. Okul-Aile Birliği Yönetmeliği’ne göre hiçbir veli bağış yapmaya zorlanamaz. Bağış tamamen isteğe bağlıdır.
5. Kayıt parası talep eden okul idaresine karşı ne yapılabilir?
Öncelikle yazılı olarak talebin hukuksuz olduğunu belirtin. Ardından İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne veya CİMER’e şikâyette bulunun.
6. Kayıt parası adı altında para talep etmek suç mudur?
Evet. Bu durum, haksız kazanç sağlama, tehdit veya şantaj suçlarını oluşturabilir. Savcılığa suç duyurusunda bulunabilirsiniz.
7. Kayıt parası vermediğim için çocuğum dersten uzaklaştırılabilir mi?
Hayır. Hiçbir öğrenci eğitim hakkından mahrum bırakılamaz. Bu tür bir uygulama hukuka aykırıdır.
8. Okul kayıt parasıyla ilgili Milli Eğitim Bakanlığı’nın düzenlemesi var mı?
Evet. Milli Eğitim Bakanlığı defalarca yayınladığı genelgelerle kayıt sırasında para talep edilmesini yasaklamıştır.
9. Bağış yapmak istersem nasıl yapmalıyım?
Bağışlar gönüllülük esasına dayanır. Okul-Aile Birliği aracılığıyla resmi makbuz karşılığında bağış yapılabilir.
10. Okul kayıt parası ödedim, geri alabilir miyim?
Eğer bağış gönüllülük esasına uygun yapılmadıysa, yani zorla alındıysa, hukuki yollarla geri talep edebilirsiniz. Bunun için yazılı delil veya tanık beyanı önemlidir.
Eğitim, hiçbir şekilde pazarlık konusu yapılmaması gereken, devletin her bireye eşit ve ücretsiz olarak sunmakla yükümlü olduğu temel bir haktır. Buna rağmen bazı okul idarelerinin “bağış” adı altında velilerden okul kayıt parası talep etmesi, hem hukuka hem de toplumun etik değerlerine aykırıdır.
Veliler bilinçli davranmalı, bu tür talepler karşısında haklarını bilmeli ve gerekirse hukuki yollara başvurmaktan çekinmemelidir. Eğitim hakkının korunması yalnızca bireysel bir hak arayışı değil, aynı zamanda toplumsal bir sorumluluktur. Unutulmamalıdır ki; okul kayıt parası zorunlu değildir ve hiçbir veli böyle bir ödeme yapmaya mecbur bırakılamaz.
Diğer hukuki içeriklerimize göz atmak isterseniz blog sayfamızı ziyaret etmeyi unutmayın. Adalet Bakanlığı’nın web sitesine de ‘buraya’ tıklayarak ulaşabilirsiniz.
