Dolandırıcılık, bireylerin veya kurumların hileli yöntemlerle yanıltılarak maddi veya manevi zarara uğratılmasını içeren suçlar arasında yer alır.
Türk Ceza Kanunu, bu suçları basit dolandırıcılık ve nitelikli dolandırıcılık olarak iki ana kategoriye ayırarak, her iki durumun da hukuki tanımını ve cezai yaptırımlarını belirlemektedir. Bu yazıda, dolandırıcılığın temel unsurlarını ve nitelikli dolandırıcılığın daha karmaşık ve ağır durumlarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Bizlerden bu konu hakkında detaylı bilgi almak istiyorsanız ‘buraya‘ tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Dolandırıcılık Nedir?
Dolandırıcılık suçunun gerçekleşmesi için, haksız bir çıkar elde edilmesi gerekmektedir. Suçun yalnızca teşebbüs aşamasında kalmış sayılması için, hazırlık aşamalarının tamamlanması ve haksız menfaat sağlama yönünde fiili hareketlere başlanması gerekmektedir.
Türk Ceza Kanunu (TCK), dolandırıcılığı ‘basit ve nitelikli dolandırıcılık‘ olarak iki ana kategoriye ayırmaktadır.
Basit Dolandırıcılık Nedir? (TCK m. 157)
TCK m. 157’ye göre, dolandırıcılığın basit hali hileli davranışlarla bir kimseyi aldatmayı, mağdurun veya bir üçüncü kişinin zararını ve faile ya da başkasına yarar sağlanmasını içerir. Suçun basit halinin oluşabilmesi için bu unsurların tamamının mevcut olması gerekmektedir. Zarar oluşmadığında veya hileli davranışlar mevcut olmadığında dolandırıcılıktan söz edilemez. Basit hilekarlık suçunun cezası, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası ile sınırlıdır.
Dolandırıcılığın Koruduğu Hukuki Değerler
Dolandırıcılık suçunun koruduğu hukuki değerler malvarlığı ve irade özgürlüğüdür. Bu suçla ilgili diğer düzenlemeler arasında hileli iflas, taksirli iflas, karşılıksız yararlanma, ve yanlış bilgiler verme gibi suçlar bulunmaktadır. Ortak unsur, hileli davranışların varlığıdır.
Nitelikli Dolandırıcılık Nedir? (TCK m. 158)
Nitelikli dolandırma, suçun daha ağır bir biçimidir ve çeşitli nitelikli haller içermektedir.
Nitelikli Dolandırıcılığın Unsurları
TCK m. 158’de belirtilen nitelikli dolandırma hallerini sizler için madde haline getirdik.
- Dinî İnanç ve Duyguların İstismar Edilmesi
- Tehlikeli Durum veya Zor Şartlardan Yararlanılması
- Kişinin Algılama Yeteneğinin Zayıflığından Yararlanılması
- Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Araç Olarak Kullanılması
- Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Zararına Olarak İşlenmesi
- Bilişim Sistemlerinin, Banka veya Kredi Kurumlarının Araç Olarak Kullanılması
- Basın ve Yayın Araçlarının Sağladığı Kolaylıkların Kullanılması
- Ticari Faaliyetlerde veya Kooperatif Yönetimlerinde Dolandırma
- Serbest Meslek Sahiplerinin Güveni Kötüye Kullanması
- Banka veya Kredi Kurumlarınca Tahsis Edilmemesi Gereken Kredilerin Açılması
- Sigorta Bedelini Almak Maksadıyla Dolandırma
Bu durumlarda ceza, iki yıldan yedi yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasını içermektedir. Ancak bazı nitelikli hallerde hapis cezası üç yıl ile başlar ve adlî para cezası suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.
Ticari Faaliyetlerde Nitelikli Dolandırma
İş hayatında, nitelikli dolandırma genellikle ticari faaliyetlerde görülür. Normal ticari faaliyetten nitelikli dolandırıcılığı ayıran unsur, hileli davranışların açıkça tespit edilmesidir. Tacirlerin borcunu ödeyememesi gibi durumlar, her zaman dolandırma olarak değerlendirilmez; önemli olan hileli davranışların ve mağdurun yanıltılmış olmasıdır.
Serbest Meslek Sahipleri ve Nitelikli Dolandırma
TCK m. 158/i, serbest meslek sahiplerinin mesleklerine duyulan güveni kötüye kullanarak işledikleri dolandırıcılığı düzenler. Bu tür dolandırma, meslek sırasında işlenmiş olmalıdır.
Bilişim Dolandırıcılığı
Günümüzde sıkça rastlanan bir nitelikli dolandırıcılık biçimi bilişim dolandırıcılığıdır. Bu tür dolandırma, genellikle para transfer kayıtlarından izlenerek tespit edilir.
Nitelikli Dolandırıcılıkta Yargı Süreci ve İçtihatlar
Nitelikli dolandırma suçunda, yasa tarafından belirlenen ceza sınırları net bir şekilde düzenlenmiştir. Her bir nitelikli hal için mevcut içtihatlar, suçun nasıl değerlendirileceğine dair kapsamlı örnekler sunmaktadır. Bu tür suçlar, şikayete bağlı olmaksızın kamu adına kovuşturulabilir ve mağdurun zararı karşılansa dahi kovuşturmaya devam edilebilir.
Dolandırıcılık Suçunun Şartları Nelerdir?
Basit ve nitelikli dolandırma suçları, farklı yöntemlerle işlenebilen suçlardır. Ancak bu suçların ortak altyapısını oluşturan üç temel koşul bulunmaktadır:
- Hileli Hareket: Dolandırıcılığın temel unsuru, failin hileli hareketlerle mağduru kandırmasıdır. Bu hileli davranışlar, mağdurun gerçek durumu değerlendirme yeteneğini ortadan kaldıracak şekilde olmalıdır. Dolandırıcılığı diğer malvarlığı suçlarından ayıran belirgin özellik, hilenin mağdura zarar vermek amacıyla kullanılmasındadır. Her yalan hile olarak kabul edilmez; dolandırıcılığın unsuru olan hile, mağdurun değerlendirme yetisini etkileyen, ustaca ve yoğun şekilde sergilenen bir nitelikte olmalıdır.
- Aldatıcılık: Hileli hareketlerin mağduru aldatabilecek nitelikte olması gereklidir. Her somut durumda, hileli davranışın mağduru yanıltıp yanıltmayacağı ayrı ayrı değerlendirilmeli ve somut olayın koşullarına göre belirlenmelidir. Önceden belirlenmiş kriterler bulunmamakla birlikte, hilenin mağduru hataya sürükleyecek nitelikte olması yeterlidir. Bu sebeple, davranışın hile teşkil edip etmediği olayın ve mağdurun durumunun özelliklerine göre değerlendirilmelidir.
- Zarar: Dolandırma suçunun oluşabilmesi için, hileli fiil sonucunda bir zarar ortaya çıkmalıdır. Fail, mağdurun veya bir başkasının zararına, kendisine veya başkasına haksız bir menfaat sağlamalıdır. Suçun işlenmesi için, faillerin bilerek ve isteyerek hileli davranışlarda bulunması ve bu davranışlarla mağdura zarar verilmesi arasında uygun bir illiyet bağı olmalıdır. Dolandırıcılıktaki zarar, objektif ölçütlere göre belirlenen ekonomik zarardır.
Dolandırıcılık ve Nitelikli Dolandırma Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Dolandırıcılık ve nitelikli dolandırıcılık suçları, hukuki ve pratik açıdan karmaşık konular olup, birçok kişi ve kurum için endişe verici olabilir. Bu bölümde, dolandırma suçlarına dair en sık karşılaşılan sorulara yanıtlar vererek, bu suçların kapsamını, cezai sonuçlarını ve hukuki süreçlerini daha iyi anlamanıza yardımcı olacağız. Emniyet Genel Müdürlüğü’nün de dolandırma hakkındaki görüşlerini ‘buraya‘ tıklayarak öğrenebilirsiniz.
Basit dolandırıcılık ile nitelikli dolandırıcılık arasındaki fark nedir?
Basit dolandırma, temel hileli hareketlerle mağdurun aldatılması ve zarar görmesi üzerine kuruludur. Nitelikli dolandırıcılık ise, suçun işlenişinde özel koşulların (dinî duyguların, teknolojik araçların, kamu kurumlarının vs.) kullanılması durumunda ortaya çıkar ve daha ağır cezalar ile karşılaşılır.
Dolandırıcılık suçu hangi mahkemede yargılanır?
Basit dolandırıcılık suçları, genellikle asliye ceza mahkemelerinde yargılanır. Öte yandan, nitelikli dolandırıcılık suçları, suçun işlendiği yerin ağır ceza mahkemelerinde ele alınır. Bu ayrım, suçun niteliğine ve karmaşıklığına göre yargı yetkisini belirler.
Dolandırma suçunun unsurları nelerdir?
Dolandırıcılık suçunun üç temel unsuru vardır: 1) Hileli hareketler, 2) Aldatılma, 3) Zarar. Hileli hareketler mağdurun yanılmasına yol açmalı ve mağdurun zarar görmesi ile faile veya başkasına haksız menfaat sağlamalıdır.
Dolandırma suçu nereye şikayet edilir?
Dolandırma suçuyla karşılaştığınızda, şikayetinizi bulunduğunuz yerin Cumhuriyet Başsavcılığı’na, en yakın polis karakoluna veya jandarma karakoluna yapabilirsiniz. Bu kurumlar, suçun soruşturulması ve gerekli adli işlemlerin başlatılması için yetkilidir.
Nitelikli dolandırıcılık cezası ne kadardır?
Nitelikli dolandırıma suçunun cezası, genellikle iki yıldan yedi yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasını kapsamaktadır. Suçun işleniş biçimi ve özel koşullara bağlı olarak ceza miktarı değişkenlik gösterebilir.
Nitelikli dolandırıcılıkta hangi durumlar suçun nitelikli hale gelmesine yol açar?
Nitelikli dolandırıma, aşağıdaki durumlarda ortaya çıkar: dini inançların istismar edilmesi, tehlikeli durumlardan yararlanma, zayıf algı yeteneği, kamu kurumlarının veya bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılması, basın yayın araçlarının kullanımı gibi özel koşulların varlığı.
Dolandırıcılık suçu para cezasına çevrilebilir mi?
Dolandırıcılık suçunda, belirli şartlar sağlandığında hapis cezası adli para cezasına çevrilebilir. Ancak bu dönüşüm, mahkeme kararına ve suçun niteliğine göre değişir, dolayısıyla cezanın para cezasına çevrilip çevrilmeyeceği yargı tarafından değerlendirilir.
Dolandırıcılık suçunda mağdurun zarar görmemesi durumunda suç oluşur mu?
Dolandırıcılık suçunun oluşabilmesi için mağdurun zarar görmesi gereklidir. Eğer zarar ortaya çıkmamışsa, dolandırıcılık suçundan söz edilemez. Ancak, dolandırma teşebbüsü aşamasında kalmış olsa bile, zarar oluşmuş olmalıdır.
Hileli davranışların nitelikli bir yalan olup olmadığı nasıl belirlenir?
Hileli davranışların nitelikli bir yalan olup olmadığı, mağdurun değerlendirme yetisini etkileyen, ustaca ve yoğun şekilde sergilenen bir davranış olup olmadığına bağlıdır. Her yalan dolandırma unsuru oluşturmaz; önemli olan hilenin mağduru hataya sürükleyip sürüklemediğidir.
Nitelikli dolandırıcılık suçunun cezaları nedir?
Nitelikli dolandırma suçunda cezalar, suçun işleniş biçimine göre değişir. Genellikle iki yıldan yedi yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası öngörülür. Kamu kurumlarının zararına işlenen nitelikli dolandırıcılık gibi durumlarda, hapis cezasının alt sınırı üç yıldan az olamaz ve adli para cezası suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.
Dolandırma suçunun teşebbüs aşamasında kalması durumunda ne olur?
Dolandırıcılık suçunun teşebbüs aşamasında kalması durumunda, hazırlık hareketlerinin tamamlanmış ve haksız menfaat sağlama yönündeki fiili hareketlerin başlamış olması gereklidir. Teşebbüs aşamasında kalan suçlarda da cezai sorumluluk doğabilir.
Serbest meslek erbaplarının dolandırıcılık suçunu işlemesi nasıl değerlendirilir?
Serbest meslek erbapları, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güveni kötüye kullanarak dolandırıcılık yaparlarsa, suç nitelikli dolandırıcılık kapsamında değerlendirilir. Bu durumda, suçun serbest meslek icrası sırasında işlenmiş olması ve güvenin kötüye kullanılması gereklidir.
Herhangi bir dolandırıcılık suçu veya bahsi geçen diğer suçlar bağlamında, bu tür ceza davalarında savunmanızın, bir ceza hukuku avukatı tarafından yapılması önem arz etmektedir.
Bugün sizlere, dolandırıcılık nedir, nitelikli dolandırıcılık nedir gibi önemli soruların cevaplarını verdik. Sizler de dolandırıcılık konusu hakkında daha fazla bilgi almak için, bizlere ‘buraya‘ tıklayarak ulaşabilirsiniz. Diğer yazılarımızı okumak için de ‘buraya‘ tıklamayı unutmayın!
