Uyuşturucu madde kullanma ve uyuşturucu satma suçları, Türk Ceza Kanunu’nda ağır cezai yaptırımlara tabi tutulmuş, toplum sağlığı ve kamu düzeni açısından ciddi tehditler barındıran suç türleri arasında yer almaktadır. Uyuşturucu madde kullanmak suç mu, uyuşturucu ticareti yapan ne kadar ceza alır, TCK 188 ve 191. maddeleri neyi düzenler, denetimli serbestlik uyuşturucu suçlarında nasıl uygulanır?
Uyuşturucu suçlarına ilişkin son yargıtay kararları, 2025 yılında çıkan yeni infaz düzenlemeleri, uyuşturucuya teşvik ve temin etme fiillerinin kapsamı nedir? Bu yazımızda; uyuşturucu madde bulundurma suçu, satış suçu, kullanım suçu ve ceza süreleri ile tahliye düzenlemeleri gibi güncel ve merak edilen konulara detaylı şekilde değineceğiz.
Bugün sizlerle birlikte, “uyuşturucu madde kullanmak suç mu, satmakla kullanmak arasındaki fark nedir, kimler ne kadar ceza alır ve hangi koşullarda tahliye uygulanabilir” sorularını kapsamlı bir şekilde inceleyeceğiz. Hazırsanız başlayalım!
Hukuk konularında uzman olan Avukat Ümit Çelebi’den bilgi almak için ‘buraya’ tıklayabilir, hizmetlerimizi görüntülemek için ‘buraya’ tıklayabilirsiniz.
Uyuşturucu Madde Kullanma Suçu Nedir?
Uyuşturucu madde kullanma suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 191. maddesi kapsamında düzenlenmiş olup, kişisel kullanım amacıyla uyuşturucu madde bulunduran, satın alan, kabul eden ya da doğrudan kullanan kişileri hedef almaktadır. Esrar, eroin, kokain, sentetik uyuşturucular (metamfetamin, bonzai vb.) gibi maddeleri bireysel tüketim için temin etmek, kullanmak veya muhafaza etmek bu suç kapsamında değerlendirilir.
Kullanmak için Uyuşturucu Madde Bulundurma Suçunun Şartları Nelerdir?
Kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçu ile uyuşturucu madde ticareti suçu sıklıkla karıştırılmaktadır. Oysa her iki suç tipi arasında ciddi farklar bulunur ve bu farkın belirlenmesinde en temel unsur, failin uyuşturucu maddeyi hangi amaçla bulundurduğudur. Türk Ceza Kanunu’nun 191. maddesi kapsamında düzenlenen kullanma suçu ile 188. madde kapsamında düzenlenen ticaret suçu arasındaki ayrım, delillere dayalı olarak yapılan detaylı değerlendirmelere bağlıdır.
Ceza yargılamalarında sanığın uyuşturucu maddeyi kullanmak için mi, yoksa satmak amacıyla mı bulundurduğunu tespit etmek adına aşağıdaki yedi temel kriter dikkate alınmaktadır.
1. Uyuşturucu Maddenin Miktarı
Uyuşturucu madde suçlarında en önemli belirleyici unsur, ele geçirilen maddenin miktarıdır. Eğer madde miktarı kişisel kullanım sınırlarını aşacak düzeydeyse, bu durum failin uyuşturucuyu yalnızca kendisi için değil, başkalarına temin ya da satış amacıyla bulundurduğunu gösterebilir. Örneğin; Adli Tıp Kurumu tarafından hazırlanan bazı bilimsel raporlarda esrar kullanıcılarının günde yaklaşık 3-5 gram esrar tükettiği ve bu verilerin yıllık kullanım miktarlarını belirlemede esas alınabileceği ifade edilmiştir. Yıllık sınırı aşan miktarlar, ticari amaç şüphesi doğurur.
2. Failin Davranışları
Sanığın eylemleri, uyuşturucunun hangi amaçla bulundurulduğu konusunda önemli ipuçları verir. Eğer fail, uyuşturucu maddeleri başkalarına satmak, devretmek ya da temin etmek üzere pazarlık yapmış, müşteri arayışına girmiş ya da numune göstermişse, bu durum uyuşturucu madde ticareti suçu olarak değerlendirilir. Ayrıca, diğer şüphelilerin veya tanıkların ifadeleri de bu konuda belirleyici olabilir.
3. Uyuşturucunun Bulunduğu Yer
Uyuşturucu maddenin bulundurulduğu yer, kullanma ya da ticaret amacı konusunda önemli bir değerlendirme kriteridir. Kişisel kullanım için uyuşturucu temin eden bir kişi, maddeyi genellikle kolay erişilebilir yerlerde (örneğin; evde, cebinde ya da çantasında) tutar. Ancak uyuşturucunun depo, araba gizli bölmeleri veya zor ulaşılan zulalar gibi yerlerde saklanması, genellikle satış amaçlı bulundurulduğuna işaret eder.
4. Uyuşturucunun Ambalajlanma Şekli
Uyuşturucu madde çok sayıda küçük ve özenli paketler hâlinde bulunuyorsa, her biri aynı gramaja sahipse ve yanlarında hassas terazi ya da ambalajlama malzemeleri de ele geçirilmişse, bu durum ticari amaçla hazırlandığına dair güçlü bir kanıt olarak kabul edilir. Bu tür durumlar, “profesyonel paketleme” ve “dağıtıma hazır hale getirme” faaliyetleri kapsamında değerlendirilir.
5. Bulundurulan Uyuşturucu Türlerinin Çeşitliliği
Farklı türde uyuşturucu maddelerin bir arada bulunması da suçun vasfını etkiler. Esrar, kokain, eroin, MDMA, metamfetamin veya sentetik kannabinoid gibi maddelerin aynı kişide veya mekânda birlikte bulunması, ticaret suçu işlendiğine dair kuvvetli bir emare oluşturur. Zira bir kullanıcının farklı türlerde uyuşturucuyu aynı anda bulundurması, genel kullanım alışkanlıklarıyla örtüşmeyebilir.
6. Sanığın Uyuşturucu Madde Kullanım Geçmişi
Sanığın daha önce uyuşturucu madde kullandığı tespit edilirse, bu durum maddeyi kişisel kullanım amacıyla bulundurduğuna dair bir varsayım yaratabilir. Ancak bu husus tek başına yeterli olmayıp diğer delillerle desteklenmelidir.
7. Sanığın Sosyal ve Ekonomik Durumu
Failin gelir düzeyi, yaşam standardı ve geçimini nasıl sağladığı gibi unsurlar da mahkemelerce dikkate alınmaktadır. Gelirine göre yüksek değerde uyuşturucu madde bulundurması, uyuşturucudan maddi kazanç sağlama amacına yönelik bir faaliyet içinde olabileceğini düşündürebilir. Bu nedenle sosyo-ekonomik veriler, diğer somut bulgularla birlikte değerlendirilerek hüküm kurulur.
Bu yedi unsur birlikte analiz edilerek, failin eyleminin kullanmak için mi yoksa ticaret amacıyla mı yapıldığı belirlenir. Hukuki değerlendirmelerde her bir kriter somut delillerle desteklenmeli, failin beyanları ile teknik analizler birlikte ele alınmalıdır.
Uyuşturucu Madde Kullanma veya Bulundurma Suçunun Cezası Nedir?
Uyuşturucu madde kullanma suçu ile kullanmak amacıyla uyuşturucu madde bulundurma suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 191. maddesi kapsamında düzenlenmiş olup ciddi yaptırımlar içermektedir. Uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi kişisel kullanım için satın alan, kabul eden, üzerinde bulunduran ya da doğrudan kullanan kişi, kanun karşısında cezai sorumluluk taşımaktadır.
Temel Cezai Yaptırım (TCK 191)
TCK m.191’e göre; kullanmak amacıyla uyuşturucu veya uyarıcı madde bulunduran ya da bu maddeyi kullanan kişi, “2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası” ile cezalandırılır.
Bu ceza, failin sabıkası, suçun işlenme biçimi ve pişmanlık durumu gibi unsurlar dikkate alınarak hâkim takdirinde değişebilir. Ancak yasa açık şekilde kişisel kullanım dahi olsa uyuşturucu maddeyle ilgili her eylemi suç olarak tanımlamaktadır.
Cezayı Artıran Hâller Nelerdir?
Eğer suç, bazı özel alanlara yakın mesafelerde işlenmişse, yasa cezayı ağırlaştırıcı bir düzenleme getirmektedir. Aşağıda belirtilen alanların çevresinde işlenen kullanma veya bulundurma suçları daha yüksek yaptırıma tabidir:
- Okullar
- Yurtlar
- Hastaneler
- Askerî kışlalar
- İbadethaneler
- Toplu yaşam alanları veya sosyal tesisler
Bu tür alanlara 200 metre mesafeden daha yakın bir yerde uyuşturucu madde kullanmak veya kullanmak amacıyla bulundurmak, suçun daha tehlikeli bir ortamda işlendiği varsayımıyla cezada artışa neden olur.
🔴 Bu durumda uygulanacak ceza:
➡️ 3 yıldan 7 yıl 6 aya kadar hapis cezasıdır. (Mevcut ceza %50 oranında artırılır.)
| Durum | Uygulanacak Ceza |
|---|---|
| Genel kullanım veya bulundurma | 2 – 5 yıl hapis |
| Özel alanlara 200 m’den yakın yerde işlenmişse | 3 – 7,5 yıl hapis |
Uyuşturucu Madde Kullanma ve Bulundurma Suçunda Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi (TCK 191/5)
Uyuşturucu madde kullanma veya kullanmak amacıyla bulundurma suçu nedeniyle başlatılan ceza soruşturmasında, Cumhuriyet savcısı tarafından elde edilen deliller kamu davası açılması için yeterli şüphe oluşturuyorsa; şüpheli hakkında doğrudan dava açmak yerine, kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilebilir. Bu uygulama, Türk Ceza Kanunu’nun 191. maddesi kapsamında yer alan önleyici ve rehabilite edici ceza politikası doğrultusunda hayata geçirilmiştir.
Erteleme Kararı Nasıl Verilir?
Cumhuriyet savcısı, soruşturma sonucunda yeterli şüphe bulunduğuna kanaat getirirse, şüpheli hakkında 5 yıl süreyle kamu davası açılmasının ertelenmesine karar verebilir. Bu karar verildiğinde şüpheliye, uygulanan yükümlülüklere uymaması durumunda karşılaşacağı sonuçlar açıkça bildirilir.
Denetimli Serbestlik ve Tedavi Yükümlülüğü
Erteleme süresi boyunca, şüpheliye asgari 1 yıl süreyle denetimli serbestlik tedbiri uygulanır. Bu süre; gerek Denetimli Serbestlik Müdürlüğü’nün teklifiyle, gerekse savcının resen kararıyla, 6’şar aylık dilimler hâlinde en fazla 2 yıl daha uzatılabilir. Gerekli görülmesi durumunda şüpheli, bu süreç içerisinde tedavi altına da alınabilir.
Ayrıca, şüphelinin uyuşturucu kullanıp kullanmadığını denetlemek amacıyla, yılda en az iki kez ilgili sağlık kurumuna sevki sağlanır. Bu sevk, Cumhuriyet savcısının kararıyla gerçekleştirilir.
Erteleme Sürecinde Yükümlülük İhlalleri ve Sonuçları
Şüpheli, erteleme süresi boyunca kendisine yüklenen yükümlülüklere uymakla yükümlüdür. Aşağıdaki fiillerin işlenmesi durumunda, savcılıkça verilen erteleme kararı kaldırılır ve hakkında doğrudan kamu davası açılır:
- Denetimli serbestlik veya tedavi yükümlülüklerine ısrarlı şekilde aykırı davranmak
- Tekrar uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi satın almak, kabul etmek veya bulundurmak
- Yeniden uyuşturucu madde kullanmak
Bu eylemler ayrıca ayrı bir soruşturma konusu yapılmadan, mevcut erteleme kararının ihlali olarak kabul edilir ve işlemler doğrudan ceza yargılamasına dönüşür.
Erteleme Kararının Hukuki Önemi Nedir?
Uyuşturucu madde kullanma suçlarında kamu davasının ertelenmesi kararı, özellikle ilk defa suça sürüklenen bireylerin ceza infaz sistemine girmeden rehabilite edilmesini hedefler. Bu yönüyle, önleyici ceza hukuku yaklaşımının önemli bir örneğidir. Ancak yükümlülüklere uyulmaması hâlinde sistem cezai yaptırımı devreye sokar.
Uyuşturucu Kullanma Suçunda Denetimli Serbestlik ve İhlal Durumları Nelerdir?
Uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçu kapsamında, Türk Ceza Kanunu’nın 191. maddesi uyarınca verilen kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı ile birlikte, şüpheli hakkında denetimli serbestlik tedbiri uygulanmaktadır. Bu süreç, hem cezai yaptırımı erteleyici hem de bireyin rehabilitasyonunu hedefleyen bir ceza hukuku pratiğidir.
Denetimli Serbestlik Süreci Nasıl Başlar?
Cumhuriyet savcısı, şüpheli hakkında 5 yıl süreli kamu davası açılmasının ertelenmesine karar verdikten sonra bu kararı ve yükümlülükleri şüpheliye resmi olarak tebliğ eder. Ardından, soruşturma dosyası Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüğü’ne gönderilir. Bu müdürlük de şüpheliye ayrı bir tebligat çıkartır ve 10 gün içinde denetimli serbestlik birimine başvurarak programa katılmasını ister.
🔔 Bu 10 günlük süre bağlayıcıdır.
Şüpheli bu süre içerisinde başvuru yapmazsa, hakkında “denetimli serbestlik tedbirine uymama” gerekçesiyle tutanak tutulur ve dosya tekrar savcılığa iade edilir. Savcılık ise yükümlülüklere uyulmadığı gerekçesiyle iddianame düzenleyerek kamu davası açar.
Denetimli Serbestlik Sürecinde İhlaller Nasıl Olur?
Denetimli serbestlik programı başladıktan sonra, şüpheli 2 defa programa katılım sağlamazsa, bu durum ihlal olarak değerlendirilir. Bu hâlde dosya tekrar savcılığa gönderilir ve kamu davası açılması süreci başlatılır.
Ancak, şüpheli yükümlülüklere düzenli olarak uyarsa ve herhangi bir yasaklı fiili işlemezse, erteleme süresi sonunda “kovuşturmaya yer olmadığına” dair karar verilir ve süreç ceza almadan tamamlanmış olur.
Mahkemeye Sevk ve Duruşma Süreci Nasıl Olur?
Şüphelinin denetimli serbestlik yükümlülüklerine aykırı davranması durumunda, savcılık dosyayı mahkemeye göndererek yargılamanın başlatılmasını talep eder. Bu aşamada mahkeme, şüpheliye şu uyarıları içeren bir duruşma davetiyesi tebliğ eder:
“Tedavi ve denetimli serbestlik tedbirine uyulmadığı iddiasıyla duruşmaya çağrıldığınız; mazeretsiz olarak duruşmaya katılmamanız ve yazılı olarak beyanda bulunmamanız hâlinde, hakkınızdaki iddianın kabul edilerek ceza verilebileceği” bildirilir.
Eğer sanık bu tebliğe rağmen duruşmaya katılmaz ve herhangi bir yazılı beyan da sunmazsa, mahkeme sanığın yokluğunda karar verebilir ve cezai hüküm tesis edebilir.
Uyuşturucu Madde Kullanma Suçunda Cezanın Ertelenmesi, Adli Para Cezasına Çevirme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
Uyuşturucu madde kullanma suçu, Türk Ceza Kanunu’nda yer alan ve kamu sağlığını doğrudan tehdit eden bir suç tipi olarak değerlendirilmekte olup, bu suça ilişkin ceza muhakemesi sürecinde farklı sonuçlar ortaya çıkabilmektedir. Yargılama sonucunda mahkeme, bazı hâllerde cezayı infaz etmeme yönünde karar verebilir. Ancak bu suç tipi için adli para cezasına çevirme seçeneği sınırlıdır.
Uyuşturucu Kullanma Suçunda Adli Para Cezası Mümkün mü?
Adli para cezası, hapis cezasının yerine veya yanında uygulanabilen alternatif bir yaptırım türüdür. Ancak, uyuşturucu madde kullanma suçu bakımından ceza alt sınırı 2 yıl hapis olduğu için, bu suç adli para cezasına çevrilemeyecek suçlar arasında yer alır. Mevzuata göre, yalnızca 1 yıl ve daha az süreli hapis cezaları, adli para cezasına çevrilebilmektedir.
Genel itibariyle kısaca özetlersek:
➡️ Uyuşturucu madde kullanma suçu için adli para cezası uygulanamaz.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), ceza muhakemesi sisteminde sanığa ikinci bir şans tanıyan özel bir karardır. Bu kararla birlikte, sanık hakkında verilen ceza 5 yıl süreyle askıya alınır. Bu denetim süresi boyunca herhangi bir kasıtlı suç işlenmez ve yükümlülüklere riayet edilirse, ceza hiçbir şekilde infaz edilmez ve dava düşmüş sayılır.
Uyuşturucu madde kullanma suçu bakımından, eğer dava açılmış ve yargılama neticesinde mahkûmiyet kararı çıkmışsa; mahkeme, şartları oluşmuşsa HAGB kararı verebilir. Özellikle sanığın sabıkasız olması ve pişmanlık göstermesi bu kararın verilmesini kolaylaştırır.
➡️ HAGB kararı, uyuşturucu kullanma suçlarında sıkça uygulanan bir seçenek olarak öne çıkar.
Cezanın Ertelenmesi Ne Anlama Gelir?
Cezanın ertelenmesi, verilen hapis cezasının cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesi anlamına gelir. Erteleme kararı ile birlikte, sanık hakkında belirli bir süre içinde suç işlememesi ve yükümlülüklere uyması şartıyla ceza infaz edilmez.
Uyuşturucu madde kullanma suçu bakımından, mahkeme tarafından hükmedilen hapis cezası:
- Sanığın sabıkasız olması,
- Mahkemenin takdiri,
- Sosyal ve ekonomik durumu
gibi unsurlar dikkate alınarak ertelenebilir.
➡️ Bu durumda kişi, cezaevine girmez ancak yeniden suç işlemesi hâlinde ertelenen ceza infaz edilir.
Kısa Değerlendirme:
| Uygulama | Uyuşturucu Kullanma Suçuna Uygulanabilir mi? |
|---|---|
| Adli Para Cezasına Çevirme | ❌ Uygulanamaz (ceza alt sınırı 2 yıl olduğu için) |
| Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) | ✅ Şartları oluşmuşsa uygulanabilir |
| Cezanın Ertelenmesi | ✅ Mahkemenin takdiriyle uygulanabilir |
Bu yasal seçenekler, ilk defa suça karışan bireylerin ceza infaz kurumlarına girmeden rehabilite edilmesini amaçlamakta, aynı zamanda kamu güvenliğini koruma dengesini sağlamaktadır.
Uyuşturucu Kullanma ve Satma Suçları Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Uyuşturucu madde kullanma, bulundurma ve satma suçları, Türk Ceza Kanunu’nda ağır yaptırımlara tabi tutulmuş olup hem bireysel özgürlüğü hem de toplum güvenliğini doğrudan ilgilendiren ciddi suç tipleridir. Özellikle TCK 188 ve TCK 191 kapsamında düzenlenen bu suçlarla ilgili hukuki süreçler, ceza miktarları, denetimli serbestlik ve HAGB gibi kavramlar hakkında merak edilen çok sayıda detay bulunmaktadır.
Bu bölümde, uyuşturucu suçlarına ilişkin en çok sorulan 10 kritik soruya açık ve hukuki dayanaklı yanıtlar vererek, bu alandaki bilgi ihtiyacını karşılamayı amaçlıyoruz.
Aklınıza takılan bir yer olursa Avukat Ümit Çelebi’ye ‘buraya tıklayarak’ ulaşabilir ve sorularınızı sorabilirsiniz.
Uyuşturucu kullanmak suç mu?
Evet, Türk Ceza Kanunu’nun 191. maddesi uyarınca, kişisel kullanım amacıyla uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, bulundurmak veya kullanmak suçtur ve 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.
Uyuşturucu madde satma suçu hangi maddede düzenlenmiştir?
Uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi satmak, temin etmek, nakletmek veya ticaretini yapmak, TCK’nın 188. maddesi kapsamında yer alır. Bu suçun cezası 10 yıldan başlayan ağır hapis cezalarını içerebilir.
Uyuşturucu madde bulundurmanın cezası nedir?
Eğer uyuşturucu madde kullanmak amacıyla bulunduruluyorsa ceza 2 ila 5 yıl arası hapis,
eğer madde miktarı ticaret amacı şüphesi doğuruyorsa, ceza 10 yıldan başlar. Bu kapsamda, ormanları yakmak, ormanı yok etmek veya daraltmak amacıyla işlenen suçlar af kapsamına alınamaz.
İlk kez uyuşturucu kullanan kişi ceza alır mı?
İlk kez suça karışan bireyler için savcılık, kamu davasının açılmasını 5 yıl süreyle erteleyebilir. Bu süre içinde denetimli serbestlik ve gerekirse tedavi uygulanır. Yükümlülüklere uyulursa dava hiç açılmaz.
Uyuşturucu suçunda HAGB uygulanır mı?
Evet, kamu davası açıldıktan sonra, mahkeme sanık hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verebilir. Bu karar, belirli şartların sağlanması hâlinde cezanın infaz edilmemesini sağlar.
Uyuşturucu suçlarında ceza ertelenebilir mi?
Evet, uyuşturucu kullanma suçunda mahkeme, sanığın durumunu dikkate alarak verdiği hapis cezasını şartlı olarak erteleyebilir. Bu durumda kişi cezaevine girmez.
Denetimli serbestlik sürecinde ihlal olursa ne olur?
Şüpheli, denetimli serbestlik yükümlülüklerine uymazsa savcılık kamu davası açar. Ayrıca 2 defa programa katılmamak ya da yeniden uyuşturucu kullanmak, davanın açılmasına sebep olur.
Uyuşturucu madde ticareti suçu sabıkada görünür mü?
Evet, TCK 188 kapsamındaki uyuşturucu madde ticareti suçu, sabıka kaydına geçer ve adli sicilde kalıcı etkiler bırakır. HAGB veya ceza ertelenmesi bu suça uygulanamaz.
Uyuşturucu madde suçlarında para cezası uygulanabilir mi?
Hayır. TCK 191 kapsamındaki suçlarda ceza alt sınırı 2 yıl olduğu için, bu suçlar adli para cezasına çevrilemez. Cezanın infazında erteleme veya HAGB gibi alternatifler değerlendirilir.
Uyuşturucu kullandığını kabul eden kişi ceza alır mı?
Kişi, savcılığa kendi rızasıyla başvurup uyuşturucu kullandığını bildirirse ve tedavi olmak istediğini beyan ederse, hakkında ceza uygulanmaz. Bu durum TCK 192. madde kapsamında değerlendirilen bir etkin pişmanlık halidir.
Sizlerle birlikte bugün, “uyuşturucu madde kullanma suçu nedir, uyuşturucu satma suçu hangi cezalara tabidir, denetimli serbestlik, HAGB ve erteleme nasıl uygulanır” gibi kritik konuları detaylı bir şekilde inceledik. Konuyla ilgili daha fazla bilgiye ulaşmak için bizlere ‘buraya’ tıklayarak, Adalet Bakanlığı’nın güncel mevzuat sayfasına ise ‘buraya’ tıklayarak erişebilirsiniz. Diğer hukuki içeriklerimizi okumak için de ‘buraya’ tıklamayı unutmayın.
Sizler de tüm hukuki konular da yardım almak istiyorsanız Avukat Ümit Çelebi’den destek alabilirsiniz. Detaylı bilgi ve iletişim için ‘buraya’ tıklayabilirsiniz.
