Limited şirketlerde ortaklıktan çıkma veya çıkarılma, Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde düzenlenen ve şirket yapısında önemli değişikliklere yol açan hukuki işlemlerdendir. Peki bir ortak limited şirketten kendi isteğiyle nasıl ayrılabilir, diğer ortaklar bir ortağı şirketten hangi şartlarda çıkarabilir? Ortaklıktan çıkma süreci nasıl işler, mahkeme kararı gerekir mi, şirket sözleşmesinde hangi hükümler yer almalı?
Bu yazımızda; limited şirketlerde ortaklıktan ayrılma yolları, çıkarılma şartları, mahkeme süreci, pay devri, sözleşmeye dayalı hükümler ve yargıtay kararları ışığında uygulama örnekleri gibi konuları detaylı şekilde ele alacağız.
Siz de limited şirket ortağıysanız ve ortaklık ilişkisini sonlandırmak istiyorsanız, yazının devamında yasal haklarınıza ve seçeneklerinize dair kapsamlı bilgi bulabilirsiniz.
Hukuk konularında uzman olan Avukat Ümit Çelebi’den bilgi almak için ‘buraya’ tıklayabilir, hizmetlerimizi görüntülemek için ‘buraya’ tıklayabilirsiniz.
Limited Şirketten Çıkma Nedir?
Limited şirketten çıkma, şirket ortağının kendi isteğiyle ortaklık ilişkisinden ayrılarak pay sahipliğini sona erdirmesidir. Türk Ticaret Kanunu’na göre, bir ortağın limited şirketten çıkabilmesi için ya şirket sözleşmesinde açıkça çıkma hakkının tanınmış olması ya da haklı bir sebebin varlığı gereklidir. Çıkma süreci, genellikle mahkeme kararıyla veya diğer ortakların onayıyla gerçekleşebilir.
Özellikle kişisel uyuşmazlıklar, şirket yönetiminde söz hakkı kaybı, maddi kaygılar veya güven ilişkilerinin bozulması gibi nedenler, ortaklıktan ayrılma taleplerinin temelini oluşturur. Limited şirketten çıkmak isteyen ortak, payının devri, tazminat talepleri ve sözleşmeye bağlı yükümlülükler açısından dikkatli bir hukuki değerlendirme yapmalıdır.
Şirket Sözleşmesinde Öngörülen Sebebe Dayanarak Limited Şirketten Çıkma
Türk Ticaret Kanunu’nun 638/1. maddesi uyarınca, limited şirket esas sözleşmesinde ortaklara ortaklıktan çıkma hakkı tanınabilir. Bu düzenleme, ortakların şirketten ayrılmalarını kolaylaştırmak amacıyla yapılır ve belirli şartlara bağlanabileceği gibi koşulsuz da öngörülebilir. Örneğin, çıkma hakkı bir zaman dilimiyle sınırlandırılabilir veya belirli olayların gerçekleşmesine bağlanabilir. Ancak esas sözleşmede yalnızca bazı ortaklara çıkma hakkı tanınıp diğerlerine tanınmazsa, bu durum TTK m. 357’de yer alan eşit işlem ilkesine aykırılık teşkil eder ve geçersiz sayılır.
Esas sözleşmede belirtilen koşulların oluşması hâlinde – ya da çıkma hakkı herhangi bir şarta bağlı olmaksızın düzenlendiyse – ortak, şirkete çıkma beyanında bulunarak ayrılma sürecini başlatabilir. Bu çıkma bildirimi, hukuki olarak yenilik doğuran bir irade beyanı niteliği taşır. Kanunen belirli bir şekle bağlı olmamakla birlikte, şirket sözleşmesinde çıkma bildiriminin yazılı yapılması gibi şekil şartları öngörülmüşse, bu kurallara uyulması gereklidir.
Bu kapsamda, şirket sözleşmesine dayalı çıkma hakkı, taraflarca dikkatle hazırlanmalı ve uygulanabilirlik açısından eşitlik ilkesine uygun olarak yapılandırılmalıdır.
Haklı Sebebe Dayanarak Limited Şirketten Çıkma
Türk Ticaret Kanunu’nun 638/2. maddesi, bir limited şirket ortağının haklı sebeplerle ortaklıktan çıkma hakkını düzenlemektedir. Bu hakkın kullanılabilmesi için şirket sözleşmesinde önceden düzenleme yapılmış olmasına gerek yoktur. Yani, haklı sebep varsa ortak, doğrudan kanuna dayanarak çıkma talebinde bulunabilir.
Haklı sebep; ortaklık ilişkisinin devamını dürüstlük kuralı gereği beklenemeyecek ölçüde zorlaştıran veya imkânsız kılan bir durumdur. Bu durum, şirket faaliyetlerinden kaynaklanabileceği gibi, ortaklar arasındaki kişisel ve ticari uyuşmazlıklardan da kaynaklanabilir. Ortaklıktan ayrılmak isteyen kişinin bu durumu doğurup doğurmadığı (kusurlu olup olmadığı) dikkate alınmaksızın çıkma hakkı tanınabilir.
Kanunda açık bir haklı sebep listesi yer almamakla birlikte, TTK m. 245’te örnek niteliğinde bazı durumlara yer verilmiştir. Örneğin, bir ortağın şirketin mali işleyişine zarar vermesi, şirket sırlarını ihlal etmesi veya asli yükümlülüklerini yerine getirmemesi haklı sebep olarak kabul edilebilir. Bununla birlikte her somut olayda, mahkeme haklı sebebin varlığını objektif ve nesnel ölçütlerle ayrı ayrı değerlendirir.
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2017 tarihli bir kararında haklı sebebi şu şekilde tanımlamıştır:
“Ortaklık ilişkisini çekilmez hâle getiren ve dürüstlük kuralına göre bu ilişkinin sürdürülmesinin artık mümkün olmadığı hâller haklı sebep olarak kabul edilir.”
Haklı Sebebe Dayanarak Dava Açma Süreci
TTK m. 638/2, haklı sebebe dayalı çıkmanın dava yoluyla kullanılmasını öngörmektedir. Ancak uygulamada, mahkemeye başvurmadan önce ortak, şirket yönetimine yazılı bir çıkma talebinde bulunabilir. Şirket bu talebi reddederse, ortak talebini mahkeme önünde tekrar edebilir.
Ayrıca, TTK m. 638/2’nin ikinci cümlesi uyarınca, dava süreci devam ederken hâkim; ortağın ortaklık hak ve borçlarını geçici olarak durdurabilir ya da çıkarılmak istenen ortağın çıkarlarını korumaya yönelik geçici tedbirler alabilir. Bu hüküm, 6762 sayılı eski kanunda yer almamakta olup, İsviçre hukukundan alınarak Türk Ticaret Kanunu’na dahil edilmiştir.
Limited Şirkette Çıkmaya Katılma Hakkı Nedir?
Türk Ticaret Kanunu’nun 639. maddesi, limited şirket ortaklarına tanınan çıkmaya katılma hakkını düzenler. Bu hüküm, hem usul ekonomisini sağlamak hem de eşit işlem ilkesini korumak amacıyla getirilmiştir. Buna göre, bir ortak şirketten çıkma talebini yönelttiğinde veya mahkemede çıkma davası açtığında, bu durum şirket müdürleri tarafından diğer ortaklara resmi olarak bildirilir.
Bildirim sonrası, aynı şirket içerisinde çıkma sebebine sahip diğer ortaklar, bu bildirimin kendilerine ulaşmasından itibaren en geç 1 ay içinde müdürler aracılığıyla ya da doğrudan mahkemeye başvurarak çıkmaya katılma talebinde bulunabilirler.
Çıkmaya Katılma Sebebinin Aynı Olması Zorunlu mu?
TTK m. 639, çıkmaya katılan ortak ile ilk çıkış talebinde bulunan ortağın aynı çıkma sebebine dayanması gerekip gerekmediği konusunda açık bir düzenleme getirmemiştir. Kanun koyucu bu konuda bilinçli şekilde sessiz kalmış ve değerlendirmeyi öğretiye ve yargı kararlarına bırakmıştır.
Ancak uygulamada, mahkeme her ortağın çıkış talebini bireysel olarak inceler. Haklı sebep varsa, bu sebebin kişisel boyutu, şirket içindeki yansıması ve ortaklık ilişkisini nasıl etkilediği dikkate alınarak değerlendirilir. Dolayısıyla, aynı olaydan etkilenmiş olsalar bile, her ortağın durumu ayrı ayrı değerlendirilmek zorundadır.
Limited Şirketten Ortak Çıkarılması Nedir?
Limited şirketlerde bir ortağın ortaklıktan çıkarılması, Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen istisnai ancak uygulanabilir bir hukuki süreçtir. Ortaklıktan çıkarma, şirketin bütünlüğünü ve işleyişini korumak amacıyla iki farklı şekilde gerçekleşebilir:
- Şirket sözleşmesinde açıkça belirtilen sebeplerin gerçekleşmesi hâlinde, ortakların genel kurul kararıyla ilgili ortağın ortaklıktan çıkarılması mümkündür.
- Eğer sözleşmede bir hüküm bulunmasa dahi, haklı sebeplerin varlığı hâlinde mahkeme kararıyla ortağın ortaklıktan çıkarılması talep edilebilir.
Her iki durumda da çıkarma süreci, ortaklık ilişkisini sürdürülemez kılan davranışların veya olayların varlığına dayanır ve gerek şirketin gerekse diğer ortakların menfaatlerini korumayı amaçlar. Limited şirketlerde ortak çıkarma işlemleri belirli şekil ve yasal şartlara bağlıdır; bu nedenle profesyonel hukuki destekle yürütülmesi büyük önem taşır.
Ortaklık Kararıyla Limited Şirketten Çıkarma
Türk Ticaret Kanunu’nun 640. maddesine göre, bir ortağın limited şirketten çıkarılması, şirket sözleşmesinde bu yönde bir hüküm bulunması şartıyla genel kurul kararıyla mümkündür. Şirket esas sözleşmesinde çıkarma sebepleri önceden açık ve net şekilde düzenlenmiş olmalıdır. Ancak bu sebeplerin hem objektif ölçütlere dayanması hem de eşit işlem ilkesine uygunluk taşıması zorunludur.
Sözleşmede belirtilen geçerli bir sebep gerçekleştiğinde, ortaklar genel kurulunda yapılacak oylama ile ilgili ortağın şirketten çıkarılmasına karar verilebilir. Bu kararın geçerli sayılabilmesi için, TTK m. 621 uyarınca, genel kurulda temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve aynı zamanda oy hakkı bulunan esas sermayenin salt çoğunluğunun bir arada bulunması gerekmektedir.
Çıkarılan Ortağın İptal Davası Hakkı
Ortaklıktan çıkarılan kişi, kararın noter aracılığıyla kendisine tebliğ edilmesinden itibaren 3 ay içinde, genel kurul kararının iptali için mahkemeye başvurabilir. Mahkeme, bu durumda esas olarak şirket sözleşmesinde yer alan çıkarma sebebinin gerçekleşip gerçekleşmediğini inceler.
Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir husus şudur: Mahkeme, sözleşmede belirtilmiş olan sebebin ayrıca “haklı” olup olmadığını araştırmaz. Sebebin geçerliliği; kişilik haklarına ve genel ahlaka uygunluk çerçevesinde değerlendirilir. Eğer sebep bu ilkelere aykırılık taşımıyorsa ve somut olayda gerçekleştiği tespit edilirse, iptal davası reddedilir ve çıkarma işlemi geçerlilik kazanır.
Mahkeme Kararıyla Limited Şirketten Ortak Çıkarılması
Türk Ticaret Kanunu’nun 640/3. maddesi, haklı sebeplerin varlığı halinde bir ortağın mahkeme kararıyla limited şirketten çıkarılmasını düzenlemektedir. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken en önemli husus, bu hakkın doğrudan şirketin kendisine tanınmış olmasıdır. Yani bir ortak, başka bir ortağın şirketten çıkarılmasını tek başına talep edemez; ortaklıktan çıkarma davası yalnızca şirket tarafından açılabilir.
Haklı sebeple çıkarma, tıpkı çıkma kurumunda olduğu gibi, şirket sözleşmesinde ayrıca belirtilmesine gerek olmadan uygulanabilir. Ancak uygulamanın hukuka uygun yürütülebilmesi için, genel kurulun bu yönde karar almış olması gerekir. Bu karar, TTK m. 621/1-h uyarınca nitelikli çoğunluk ile alınmalıdır. Bu karar alınmadan açılan davalar, dava şartı eksikliği nedeniyle usulden reddedilir.
Yargıtay’ın Değerlendirmesi
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 2017 tarihli kararında, mahkeme şu hususları vurgulamıştır:
“TTK’nın 640/3. maddesi uyarınca, limited şirket ortaklığından çıkarma davası ancak şirket tarafından açılabilir. Davanın şirket tarafından açılmaması hâlinde, taraf sıfatı eksikliği sebebiyle dava usulden reddedilir. Ayrıca şirketin bu davayı açabilmesi için genel kurulun, TTK 621/1-h kapsamında nitelikli çoğunlukla karar almış olması gerekir.”
Bu karar doğrultusunda; şirketin dava açabilme yetkisi, şirketin tüzel kişiliğinde somutlaşan bir hak olup, ortakların bireysel iradesiyle yürütülemez. Dava sürecinin geçerli olması için, önce genel kurulun çıkarma yönünde bir karar alması, ardından şirket adına dava açılması gerekir.
Limited Şirkette Ayrılma Akçesi Nedir?
Türk Ticaret Kanunu’nun 641. maddesi, bir limited şirket ortağının şirketten ayrılması hâlinde, şirketteki esas sermaye payının gerçek değerine karşılık gelen ayrılma akçesini talep etme hakkını düzenlemektedir. Bu kapsamda, ortaklıktan çıkan kişi, payına denk düşen değerin kendisine ödenmesini talep edebilir. Burada esas alınan kriter, şirketin sadece defter kayıtlarına dayalı değil, mal varlığının gerçek ekonomik değeri üzerinden bir değerlendirme yapılmasıdır.
Ayrılma Akçesinin Gerçek Değeri Nasıl Belirlenir?
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 2017 tarihli kararına göre, ayrılan ortağa ödenecek tutar belirlenirken, şirketin ayrılma kararına en yakın tarihteki mal varlığı gerçek değeri esas alınmalıdır. Yargıtay, bilançoya dayalı nominal değer hesaplamalarının tek başına yeterli olmadığını, bunun yerine şirketin gerçek ekonomik durumu üzerinden bir değer tespiti yapılması gerektiğini açıkça belirtmiştir.
Şirket Sözleşmesiyle Ayrılma Akçesinin Belirlenmesi
TTK m. 641/2 hükmü uyarınca, şirket esas sözleşmesinde ayrılma akçesinin belirlenme şekline ilişkin özel düzenlemelere yer verilebilir. Bu doğrultuda, şirketin ortaklık sözleşmesinde belirtilen esaslara uygun olmak kaydıyla, ayrılma bedelinin belirlenme yöntemi farklılaştırılabilir.
Ayrılma Akçesinin Ödenme Zamanı
TTK m. 642 kapsamında ise ayrılma akçesinin ne zaman ödeneceği düzenlenmiştir. Kanuna göre, ayrılma bedeli aşağıdaki şartlar altında muaccel (ödenebilir) hâle gelir:
- Şirketin kullanılabilir özkaynakları üzerinde tasarruf yetkisi varsa,
- Ayrılan ortağın payları devredilebiliyorsa,
- Şirket esas sermayesi, ilgili hükümlere göre azaltılmışsa.
Bu üç şarttan biri mevcutsa, ayrılan ortak ayrılma anında payına düşen bedelin ödenmesini talep edebilir.
Limited Şirketlerde Çıkma ve Çıkarılma Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Limited şirketlerde ortaklıktan çıkma ve çıkarılma, şirket içi dengeleri doğrudan etkileyen ve Türk Ticaret Kanunu’nda belirli esaslara bağlanan önemli konular arasındadır. Peki bir ortak kendi isteğiyle limited şirketten nasıl ayrılabilir? Diğer ortaklar ya da şirket bir ortağı hangi sebeplerle ortaklıktan çıkarabilir? Haklı sebepler, esas sözleşme hükümleri, mahkeme kararı ve ayrılma akçesi gibi terimlerin ne anlama geldiği sıklıkla merak edilmektedir.
Bu bölümde, limited şirket ortaklarının en sık sorduğu 10 soruyu açık ve hukuki dayanaklı yanıtlar vererek, bu alandaki bilgi ihtiyacını karşılamayı amaçlıyoruz.
Aklınıza takılan bir yer olursa Avukat Ümit Çelebi’ye ‘buraya tıklayarak’ ulaşabilir ve sorularınızı sorabilirsiniz.
Limited şirket ortağı kendi isteğiyle şirketten ayrılabilir mi?
Evet. Ortak, şirket sözleşmesinde bu yönde bir hüküm varsa doğrudan; yoksa haklı sebebe dayanarak mahkeme kararıyla şirketten ayrılabilir.
Şirket esas sözleşmesinde çıkma hakkı nasıl düzenlenir?
Şirket sözleşmesinde belirli şartlara bağlı veya şartsız çıkma hakkı tanımlanabilir. Bu hak tüm ortaklara eşit olarak uygulanmalı, eşit işlem ilkesine aykırı düzenlemelerden kaçınılmalıdır.
Haklı sebep nedir ve hangi durumlarda geçerli olur?
Haklı sebep, ortaklık ilişkisini dürüstlük kuralına aykırı şekilde çekilmez hâle getiren olaylardır. Güvenin sarsılması, şirketin yönetiminde dışlanma, mali şeffaflık sorunları gibi durumlar örnek gösterilebilir.
Ortak şirketten çıkmak için mahkemeye gitmeden önce ne yapmalı?
Mahkemeye gitmeden önce şirket yönetimine yazılı bir çıkma bildirimi sunabilir. Şirket bu talebi kabul etmezse, ortak mahkemeye başvurabilir.
Şirket bir ortağı kendi başına çıkarabilir mi?
Hayır. Şirket, ya şirket sözleşmesinde belirtilen sebeplerle genel kurul kararıyla ya da haklı sebebe dayanarak mahkeme kararıyla ortağı çıkarabilir.
Genel kurul kararıyla çıkarma için hangi çoğunluk gerekir?
TTK m. 621 uyarınca; temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin salt çoğunluğunun bir arada bulunması gerekir.
Haklı sebeple çıkarma davasını kim açabilir?
Bu davayı yalnızca şirketin kendisi açabilir. Bir ortak, başka bir ortağın çıkarılmasını kendi adına talep edemez.
Çıkarılan ortak mahkemeye başvurabilir mi?
Evet. Ortak, çıkarılma kararının kendisine noter aracılığıyla tebliğinden itibaren 3 ay içinde iptal davası açabilir.
Ortaklıktan çıkan kişinin şirketteki payı ne olur?
Çıkan veya çıkarılan ortak, ayrılma akçesi talep edebilir. Bu bedel, esas sermaye payının gerçek değeri üzerinden hesaplanır ve belirli şartlar altında ödenir.
Aynı çıkma sebebine sahip diğer ortaklar da çıkabilir mi?
Evet. Bir ortağın çıkma talebi sonrası, aynı sebebe sahip diğer ortaklar da bir ay içinde çıkmaya katılma hakkını kullanabilir (TTK m. 639).
Bugün sizlerle birlikte, limited şirketten çıkma ve çıkarılma süreçlerinin hukuki dayanaklarını, haklı sebepleri, şirket sözleşmesinin rolünü, genel kurul kararlarını ve ayrılma akçesi gibi kritik başlıkları detaylı bir şekilde ele aldık. Ortaklık ilişkisini sonlandırmak isteyen ya da şirket yapısını korumak adına bir ortağın çıkarılmasını değerlendiren tüm taraflar için, doğru hukuki bilgi ve strateji büyük önem taşımaktadır.
Eğer siz de limited şirkette ortaklıktan ayrılma ya da çıkarma sürecine dair profesyonel destek almak istiyorsanız, Avukat Ümit Çelebi ile iletişime geçmek için ‘buraya’ tıklayabilir, Adalet Bakanlığı’nın güncel mevzuat sayfasına ise ‘buraya’ tıklayarak erişebilirsiniz. Diğer hukuki içeriklerimizi okumak için de ‘buraya’ tıklamayı unutmayın.
